Toruński Kalejdoskop. Tajemnice obserwatorium w Piwnicach
Gościem programu Toruński Kalejdoskop był dr Paweł Wolak z Instytutu Astronomii na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK w Toruniu.
550. lat temu na świat przyszedł najwybitniejszy Torunianin czyli Mikołaj Kopernik. To dobra okazja, by spojrzeć w niebo i to za pomocą specjalistycznego sprzętu, jaki można znaleźć w Obserwatorium Astronomicznym UMK w Piwnicach pod Toruniem. Z mikrofonem Radia GRA zajrzał tam Michał Mrozek.
W jaki sposób działa toruński radioteleskop?
„To w zasadzie duży radioodbiornik. Większość z nas posiada radio. Pudełeczko z anteną. Podstawowa różnica między domowym radiem, a radioteleskopem jest taka, że nas interesują bardzo słabe sygnały pochodzące z kosmosu od naturalnych obiektów: od gwiazd, galaktyk, gazów. Te obiekty z natury rzeczy są na falach radiowych bardzo słabe, więc nie starczyłaby antenka jak w domowym radiu. Musimy mieć większą powierzchnię zbierającą fale radiowe. Posiada on ogromną czaszę. Lustro ma 32 metry.”
Z doktorem Wolakiem rozmawialiśmy także o turystycznych walorach całego terenu UMK w Piwnicach pod Toruniem.
„Potencjał jest ogromny, ciągle niewykorzystany i mówię to jako osoba, która oprowadza wycieczki po obserwatorium. To miejsce można zwiedzać i to jest ewenement. Nie każdą instytucję badawczą na świecie można sobie zwiedzić i w dodatku posłuchać osoby, które tam pracuje.”
Jeżeli chcecie pospacerować po budynkach UMK i zobaczyć z bliska teleskopy i radioteleskopy to wycieczki koordynuje Fundacja Aleksandra Jabłońskiego.
Obserwatorium w Piwnicach. Radioteleskopy, teleskopy i park
W trzeciej części naszego programu z dr Pawłem Wolakiem rozmawialiśmy o lokalizacji obserwatorium w okolicach Piwnic.
„To nie jest wyjątkowe miejsce i to nie jest też… najlepsze miejsce. UMK dostał od państwa grunty w kilku miejscach na północ od Torunia i z tych wszystkich złych lokalizacji… wybrano jedną. Dlaczego złych? Najlepiej byłoby mieć obserwatorium, które ma czyste południowe niebo, a my na południu mamy Toruń. On coraz bardziej rozświetla to niebo. Kierunek południowy jest dla astronomów najważniejszy. Tam gwiazdy górują.”
Naukowiec z UMK zabrał nas także na małą wycieczkę po terenie Obserwatorium Astronomicznego w Piwnicach. Tam można znaleźć między innymi radioteleskop RT2. To jeden z trzech radioteleskopów z lat 50. na świecie, który zachował się do naszych czasów.
„Przez lata teleskop rdzewiał, ale udało mi się znaleźć pasjonatów i wspólnymi siłami w 2019 roku zaczęliśmy go piaskować potem go pomalowaliśmy. 20 lat temu w jego czaszy rosły… drzewa.”
„Miarą wieku teleskopu jest wiek powierzchni pokrywającej lustro”
Na terenie obserwatorium w Piwnicach znajdują się też największy w Polsce teleskop optyczny z lustrem o średnicy 90 cm.
„Miarą wieku teleskopu jest wiek powierzchni pokrywającej lustro. Ta powierzchnia została wymieniona dwa lata temu. Lustro zostało wymontowane, przewiezione do Niemiec. Tam został dokonany proces aluminizacji i lustro wróciło.”
Dr Paweł Wolak zaprasza także na Fanpage Radioteleskopu w Piwnicach pod Toruniem. Znajdziecie go pod tym linkiem. W Piwnicach oglądaliśmy także zabytkowy teleskop zmontowany w 1889 dla obserwatorium harwardzkiego. Używano go do fotografowania widm gwiazd.
Ten sprzęt był tylko pożyczony do Torunia, ale dokumenty zginęły i w praktyce nikt nie będzie domagał się jego oddania. Na przełomie 2018 i 2019 roku teleskop trafił na Wydział Sztuk Pięknych UMK, gdzie został poddany renowacji i konserwacji.
W ostatniej części Kalejdoskopu rozmawialiśmy także o możliwościach toruńskiego sprzętu i radioteleskopu i pytaliśmy czego można życzyć astronomom w Roku Kopernikańskim…
Dodajmy, że już w poniedziałek startuje w Toruniu 41. zjazd Polskiego Towarzystwa Astronomicznego. Przyjdzie czas na podsuwanie badań naukowych i aktywności społecznej środowiska astronomicznego w Polsce. To także część obchodów Światowego Kongresu Kopernikańskiego, który wrócił do Torunia.
Czytaj też: Historia jednej fotografii: radioteleskopy w Piwnicach w obiektywie Marka Czarneckiego
(MM)