Poznaj historię miasta w Muzeum Twierdzy Toruń

Muzeum Twierdzy Toruń to najnowszy oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu. Obiekt umieszczony w Koszarach Bramy Chełmińskiej został otwarty w 2021 roku. Od tego czasu, zwiedzając wystawę w jednym z elementów toruńskich fortyfikacji, możemy szczegółowo poznać historię naszego miasta.

Nasz dziennikarz Michał Mrozek udał się w taką podróż z Adamem Kowalkowskim. W pierwszej części naszego wywiadu dowiecie się między innymi ciekawostek o pierwszych, średniowiecznych umocnieniach, które pojawiały się w okolicy Torunia.  Sama Twierdza Toruń z takiego encyklopedycznego punktu widzenia została powołana dopiero w latach 70. XIX wieku.

„Wtedy cesarz niemiecki podjął decyzję, że 16 największych i najbardziej znaczących dla obronności miast zostanie podniesionych do twierdzy pierwszej kategorii. W tej szesnastce znalazł się także Toruń.”

Współczesna historia historycznych elementów

W kolejnej sali Muzeum Twierdzy Toruń możemy znaleźć między innymi piece odlewnicze, które mogą pamiętać nawet współcześni mieszkańcy Torunia.

„Mamy dwa piece służące do wytopu metali kolorowych. Produkowano krany, tabliczki znamionowe, elementy urządzeń, a w latach 80. tych ubiegłego wieku, odlewano tutaj cylindry silników motocyklowych czy inne elementy samochodowe. Mamy do dzisiaj kilka osób, które przychodząc na naszą wystawę i wspominają, że tutaj zaliczali swoje warsztaty w szkołach i odlewali metalowe elementy.”

W drugiej części naszego wywiadu rozmawialiśmy także o pierwszych bateriach artyleryjskich, z których korzystała Twierdza Toruń. Pytaliśmy także Adama Kowalkowskiego do czego służyły haki, wystające ze ścian w wielu salach koszar.

Tyfus w Toruniu i głębokie fundamenty Muzeum Twierdzy Toruń

W kolejnej sali przenieśliśmy się już w czasy napoleońskie.

„Mamy piechura francuskiego, Bawarczyka, artylerzystów pruskich czy żołnierza rosyjskiego. Wszystkie te postacie mają coś wspólnego z Toruniem. Te wszystkie narodowości stacjonowały wokół naszego miasta”.

Ciekawa wydaje się przede wszystkim historia Bawarczyków.

„Młodzi chłopacy, którzy pół roku wcześniej nie wiedzieli, że czeka ich wojna. Pod koniec stycznia 1813 roku Bawarczycy w liczbie 4 tysięcy przyszli pieszo do Torunia. Korpus przez 3 miesiące stawiał czoła żołnierzom rosyjskim. Z tych 4 tysięcy Bawarczyków, w walkach zginęło nie więcej niż 20 żołnierzy. Natomiast na tyfus, który wtedy panował w Toruniu, zmarło ich 920…”

Z Adamem Kowalkowskim z Muzeum Twierdzy Toruń rozmawialiśmy także o polowych kuchniach i piecach, które służyły także do nietypowej… klimatyzacji pomieszczeń. Pojawił się także wątek wyjątkowo głębokiego fundamentu pod Koszarami Bramy Chełmińskiej.

„Obiekty musiały być porządnie fundamentowanie. Z reguły za fundament służyły betonowe płyty o grubości jednego metra. Tutaj wykonano jednak kamienne fundamenty sięgające kilka metrów poniżej poziomu gruntu.”

Te fundamenty można zobaczyć przez szybę w jednej z sal Muzeum Twierdzy Toruń.

Żołnierze musieli wtopić się w tło XIX-wiecznego Torunia

W czwartej części naszej wycieczki pojawił się wątek klubu muzycznego Pilon, który znajdował się w jednym z elementów Twierdzy Toruń. Rozmawialiśmy także o latach 70. – 90. XIX wieku w garnizonie toruńskim… Gdzie spędzali czas wolny żołnierze?

„Oni musieli wtopić się w tło XIX-wiecznego Torunia. Można ich było zobaczyć na ulicach, w kościołach i w knajpach. Na jednej z dioram mamy dwóch żołnierzy, oficerów armii niemieckiej, którzy siedzą w piwnicy przy ulicy Żeglarskiej 27. Tam znajdowała się jedna z ponad setki toruńskich knajp.”

Tam można było również… zjeść parówki.

„Kiedyś porządne parówki z Berlina to było naprawdę coś.”

Czy toruńska starówka zachowałaby się w tak dobrym stanie, gdyby nie Twierdza Toruń?

„Miasto na pewno wyglądałoby inaczej. Fortyfikacje nigdy nie są czymś, co sprzyja rozbudowie zespołów urbanistycznych. Jeżeli są raz postawione, to nie ma możliwości rozbudowy miasta, przed nimi musi być pusta przestrzeń. W XIX wieku Prusakom nie zależało na rozwoju miasta, został on na pewien czas zahamowany.

Fortyfikacje spowodowały, że Toruń wygląda jak wygląda. Dzisiaj jest fajną mekką dla turystów, bo jest ściśle rozdzielony obszar staromiejski. Gdyby nie fortyfikacje, miasto na pewno wyglądałoby inaczej.

Opowiadał Adam Kowalkowski z Muzeum Twierdzy Toruń.

MM